29 maja Światowy Dzień Układu Pokarmowego

Co roku, 29 maja obchodzimy Międzynarodowy Dzień Zdrowia Układu Pokarmowego, który został ustanowiony przez Światową Organizację Gastroenterologii (WGO). Głównym celem tego święta jest zwrócenie uwagi na różnorodne problemy zdrowotne związane z układem pokarmowym oraz ich wpływ na nasze ogólne samopoczucie. Często traktujemy układ pokarmowy jedynie jako narząd odpowiedzialny za trawienie pożywienia. Niemniej jednak, wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z ogromnego pozytywnego wpływu, jaki ma on na nasze fizyczne i psychiczne samopoczucie. Można go porównać do skarbnicy korzyści dla naszego zdrowia, w tym dla naszego układu odpornościowego. Jednak to od nas zależy, czy będziemy w stanie skorzystać z tych korzyści. Jakie są najczęstsze choroby układu pokarmowego i jak im zapobiegać? 

Choroby układu pokarmowego – jakie są ich przyczyny? 

Na choroby związane z układem pokarmowym jest narażony każdy z nas. Nie jest to dobra wiadomość, ale wynika ona z różnorodności jakimi charakteryzują się choroby układu pokarmowego. Wiele czynników może przyczynić się do ich wystąpienia, takich jak dieta, styl życia oraz rodzaj i jakość spożywanych produktów. Ryzyko zakażenia różni się w zależności od regionu świata. Dostęp do czystej wody, systemów kanalizacyjnych i poziom higieny osobistej mają wpływ na to ryzyko. Podczas podróży, szczególnie w trudniejszych warunkach, turyści i podróżnicy mogą być bardziej narażeni na infekcje pokarmowe. Powszechnym problemem jest znana jako „biegunka podróżnych”, która może być spowodowana spożyciem zanieczyszczonych pokarmów lub wody. Warto mieć ze sobą podręczną apteczkę, w której znajdują się tabletki do oczyszczania wody i środek dezynfekujący, aby zminimalizować ryzyko zakażenia pokarmowego podczas podróży.

Objawy i dolegliwości

Nieprawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego może objawiać się różnymi dolegliwościami. Jakie są najczęstsze?

• Bóle brzucha: uczucie dyskomfortu, ciężkości, kłucia lub skurczów w okolicach brzucha.
• Gorączka: podwyższona temperatura ciała, która może wskazywać na infekcję lub stan zapalny w układzie pokarmowym.
• Wymioty: które mogą być spowodowane zatruciem, infekcją lub innymi problemami żołądkowo-jelitowymi.
• Zaparcia: trudności w regularnym wypróżnianiu, rzadkie lub bolesne oddawanie stolca.
• Wzdęcia: nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach, które powoduje uczucie rozdęcia i dyskomfortu.
• Zgaga: uczucie pieczenia i dyskomfortu za mostkiem, które wynika z cofania się kwasu żołądkowego do przełyku.
• Odbijanie: nadmierne wydzielanie gazu lub kwasu żołądkowego z żołądka do przełyku.
• Krwawe stolce: obecność krwi w kale, co może wskazywać na krwawienie w przewodzie pokarmowym, takie jak wrzody żołądka lub jelit.
• Bóle głowy: niektóre problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak migreny lub zespół jelita drażliwego, mogą prowadzić do bólów głowy.
• Osłabienie: uczucie braku energii, zmęczenie, które może być spowodowane niedoborem składników odżywczych lub ogólnym nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego.

Jeśli doświadczasz powyższych objawów, ważne jest, aby skonsultować swój stan zdrowia z lekarzem pierwszego kontaktu, specjalistą gastroenterologiem lub dietetykiem. W zależności od nasilenia i częstotliwości objawów, będą w stanie przeprowadzić odpowiednie badania i zaproponować właściwe leczenie lub zmiany w diecie.

Jak zapobiegać chorobom układu pokarmowego? 

Spożywaj zróżnicowane, bogate w składniki odżywcze posiłki. Ogranicz spożycie przetworzonych produktów, tłuszczów nasyconych, soli i cukrów. Wprowadź do diety dużo świeżych owoców, warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych, białego mięsa, ryb i zdrowych tłuszczy, takich jak oliwa z oliwek. Unikaj w swojej diecie również spożywanie alkoholu. W nadmiarze może prowadzić do uszkodzenia wątroby i innych części przewodu pokarmowego. Staraj się spożywać alkohol umiarkowanie lub całkowicie go unikać. Oprócz alkoholu również palenie papierosów jest powiązane z wieloma chorobami układu pokarmowego, takimi jak wrzody żołądka, choroba Crohna, raka jamy ustnej, przełyku, trzustki i jelita grubego. 

Bardzo ważna w profilaktyce nie tylko chorób przewodu pokarmowego, ale ogólnego zdrowia jest higiena osobista. Przestrzegaj podstawowych zasad higieny, takich jak regularne mycie rąk przed posiłkami i po skorzystaniu z toalety. Unikaj spożywania surowych lub niedogotowanych produktów spożywczych. Przechowuj żywność w odpowiednich warunkach, unikaj spożywania przeterminowanych produktów spożywczych i stosuj się do zaleceń dotyczących bezpiecznego przygotowywania i przechowywania żywności.

Niemniej ważnym punktem są regularne badania profilaktyczne. Przeprowadzanie badań przesiewowych, takich jak gastroskopia czy kolonoskopia, może wykryć na wczesnym etapie choroby. Dzięki czemu ich przebieg będzie krótszy i znacznie łagodniejszy. 

Pamiętaj również o dbaniu o swoje zdrowie psychiczne. Unikaj nadmiernego stresu, który może mieć negatywny wpływ na układ pokarmowy. Staraj się prowadzić zdrowy styl życia, z odpowiednią ilością snu, regularną aktywnością fizyczną i technikami relaksacyjnymi.

Najczęstsze choroby układu pokarmowego

Wrzody żołądka i wrzody dwunastnicy

Pośpiech, stres, niewłaściwa dieta oraz szkodliwe nawyki, takie jak nadużywanie alkoholu i palenie papierosów, mogą prowadzić do powstawania ubytków w błonie śluzowej układu pokarmowego, znanych jako wrzody. Dodatkowo, nadużywanie leków przeciwbólowych, szczególnie zawierających kwas acetylosalicylowy, takich jak aspiryna, oraz obecność bakterii Helicobacter pylori mogą być także czynnikami przyczyniającymi się do wystąpienia choroby wrzodowej. Bakteria H. pylori wydziela toksyny, które niszczą warstwę śluzową, a zakażenie tą bakterią może łatwo nastąpić, często bezobjawowo. Ważną rolę w profilaktyce odgrywa dbałość o higienę. 

Objawy wrzodów żołądka mogą być mylone z innymi chorobami układu pokarmowego. Jednym z głównych objawów jest ból w nadbrzuszu, który staje się dokuczliwy szczególnie po posiłku. Często występują również problemy z oddawaniem stolca, wzdęcia, wymioty, czkawka, niestrawność i niesmak. Diagnostyką stosowaną w celu wykrycia wrzodów jest gastroskopia.

Nieswoiste zapalenie jelit

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest chorobą, której rozwój zależy od różnych czynników, takich jak czynniki immunologiczne, genetyczne, bakteryjne i środowiskowe. W kontekście środowiska, istotną rolę odgrywa nadwrażliwość psychiczna i słaba odporność na stres. Choroba ta charakteryzuje się stanem zapalnym błony śluzowej i warstwy podśluzowej jelita grubego, dotykając różne fragmenty jelita, często skupiając się na odbytnicy. Chociaż nie jest to bardzo powszechne schorzenie, co roku w Polsce dotyka ono niemal 1000 ok. osób. Objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego są trudne do jednoznacznego zidentyfikowania, ale głównie wiążą się z zaburzeniami konsystencji stolca i bólem brzucha, który zazwyczaj ustępuje po wypróżnieniu. Mogą również występować krew i śluz w kale. Choroba ma tendencję do okresowej poprawy i ustępowanie. W czasie zaostrzenia choroby ważne jest zapobieganie utracie masy ciała, przy jednoczesnej świadomości, że dieta musi być bardzo starannie dostosowana, a produkty bogate w błonnik powinny być wykluczone, o czym wspomnimy później.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

W Polsce prawdopodobnie cierpi na tę chorobę około 40 tysięcy osób. Choroba głównie dotyka jelit (szczególnie jelito kręte – końcowy odcinek jelita cienkiego lub zarówno cienkie, jak i grube jelito). Jednak może również obejmować żołądek i czasami przełyk. Ma podłoże genetyczne i immunologiczne, a na jej rozwój wpływają również nałogi. Objawami są bóle brzucha, osłabienie, ropień, niedrożność jelit, szczeliny odbytu. Jednakże przede wszystkim nasilona biegunka, która występuje nawet kilkanaście razy dziennie. Jest to niestety choroba przewlekła, która znacznie ogranicza aktywność życiową ze względu na konieczność częstego i nagłego korzystania z toalety. Leki i probiotyki mogą jedynie złagodzić dolegliwości, ale nie stanowią pełnego rozwiązania.

W leczeniu tej choroby dieta odgrywa istotną rolę. Musi ona opierać się na zdrowym odżywianiu. Powinna również być indywidualnie dopasowana do konkretnego pacjenta, uwzględniając unikanie składników, które nasilają objawy, oraz eksperymentowanie z suplementacją. W przypadku chorób zapalnych jelit pomocna jest dieta ubogoresztkowa, która ogranicza spożycie błonnika. Zalecane są płynne produkty, gotowane warzywa i owoce, wybrane rodzaje makaronów i kasz, chude produkty mleczne i mięso. Natomiast należy unikać tłustych potraw, smażonych potraw i chleba razowego.