Szacuje się, że w przewodzie pokarmowym może występować nawet do 1500 różnych odmian bakterii. Skład flory bakteryjnej jest unikalny dla każdego jednostkowego organizmu i podlega ciągłym zmianom pod wpływem różnorodnych czynników. Ustalenie standardu, który określałby optymalny skład mikroflory, jest niemożliwe ze względu na tę indywidualność. Jednakże znamy bakterie, które mają korzystny wpływ na zdrowie (np. szczepy z rodzaju Lactobacillus), te, które są raczej obojętne, a także te, które mogą prowadzić do nieprawidłowości zdrowotnych (np. z rodzaju Clostridium, Pseudomonas, Proteus). Czym dokładnie jest i po co nam flora bakteryjna? Czytaj więcej!
Flora bakteryjna – znaczenie dla jelit
Zrównoważony skład flory bakteryjnej, charakteryzujący się przewagą tzw. “dobrych bakterii”, spełnia szereg kluczowych funkcji:
- ułatwia trawienie poprzez dekompozycję resztek pokarmowych,
- generuje niektóre witaminy, takie jak K i z grupy B,
- zwiększa przyswajalność składników odżywczych,
- odżywia komórki jelit za pomocą swoich produktów przemiany materii,
- ogranicza rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów,
- stymuluje układ odpornościowy,
- utrzymuje integralność nabłonka jelitowego.
Badania wskazują również na dodatkowe funkcje bakterii jelitowych, takie jak obniżanie poziomu cholesterolu we krwi, zmniejszanie ryzyka chorób alergicznych i nowotworów, wspomaganie leczenia zakażeń Helicobacter pylori, schorzeń układu płciowego i moczowego, a także wpływ na kondycję kości.
Zaburzona flora bakteryjna
Niestety, wśród wielu atutów flory bakteryjnej, możemy również wyróżnić kilka minusów. Czasami dochodzi do zaburzenia równowagi między bakteriami “dobrymi” a “złymi” na rzecz tych ostatnich, co określa się mianem dysbiozy. Wśród elementów zakłócających równowagę mikroflory bakteryjnej jelit można wskazać:
- antybiotyki,
- długotrwały stres,
- zanieczyszczenie środowiska (metale ciężkie, pestycydy, nanomateriały, dodatki do żywności),
- biegunki i zaparcia,
- operacje chirurgiczne,
- nieprawidłowa dieta (niski poziom błonnika, nadmiar mięsa i przetworzonych produktów),
- obecność przewlekłych chorób przewodu pokarmowego, nowotworowych lub osłabienie odporności organizmu.
Warto zdawać sobie sprawę, że nawet krótka kuracja antybiotykami może prowadzić do dysbiozy, a proces odbudowy mikroflory może trwać tygodniami lub nawet miesiącami. Badania naukowe wskazują na liczne konsekwencje długotrwałego zakłócenia równowagi mikroflory bakteryjnej jelit. Skutki te dotyczą nie tylko układu pokarmowego, ale również potencjalnego wpływu na rozwój chorób neurologicznych. Związane jest to między innymi z zespołem przesiąkliwego jelita, wynikającego z przecieku ścian jelita spowodowanego nieprawidłowym składem mikroflory.
Flora bakteryjna a otyłość
Zróżnicowanie składu flory bakteryjnej nie tylko podlega wpływowi takich czynników jak wiek, płeć czy styl życia, ale także jest powiązane z masą ciała. W przypadku osób z wyższym wskaźnikiem masy ciała (BMI) obserwuje się mniejszą różnorodność szczepów Alstipes finegoldii i Alstipes senegalensis. U kobiet z nadwagą i otyłością stwierdzono mniejszą różnorodność w strukturze mikroflory bakteryjnej, a także obniżoną liczbę bakterii z rodzaju Bacteroidetes. Dodatkowo, otyłość stanowi czynnik ryzyka dla chorób przewlekłych, które mogą prowadzić do zaburzeń w mikroflorze bakteryjnej jelit.
Co zaburza florę bakteryjną?
Naruszenia równowagi mikrobiomu mogą być spowodowane przez różnorodne czynniki:
- Niedostateczne spożycie błonnika w diecie;
- konsumowanie dużej ilości tłustych potraw;
- nadmierne spożywanie produktów wysokoprzetworzonych;
- brak regularnego spożycia fermentowanych produktów mlecznych i kiszonych;
- przyjmowanie antybiotyków;
- użycie niektórych leków, takich jak inhibitory pompy protonowej (IPP), statyny czy leki przeczyszczające;
- niezdrowy styl życia;
- palenie tytoniu;
- problemy z perystaltyką jelit;
- długotrwały stres.
Skutki zaburzonej flory bakteryjnej
Zaburzenie równowagi składu mikroflory bakteryjnej jelit może prowadzić do:
- Przewlekłych schorzeń i zakłóceń w układzie pokarmowym, takich jak choroba wrzodowa, choroba Leśniowskiego-Crohna czy zespół jelita drażliwego.
- Zwiększonego ryzyka rozwinięcia chorób autoimmunologicznych, w tym celiakii, reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby Hashimoto oraz stwardnienia rozsianego.
- Podwyższonej podatności na infekcje.
- Rozwoju chorób alergicznych, obejmujących astmę i atopowe zapalenie skóry.
- Zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych, takich jak depresja, choroba Alzheimera, schizofrenia, choroba dwubiegunowa oraz zaburzenia ze spektrum autyzmu.
Jak budować florę bakteryjną?
Suplementy diety, takie jak probiotyki i prebiotyki, cieszą się ogromną popularnością, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym oraz podczas antybiotykoterapii. Znajdują się w formie kapsułek lub proszków do przygotowywania roztworów doustnych. Preparaty probiotyczne dostępne w aptekach najczęściej zawierają mieszankę różnorodnych gatunków bakterii. Dostępne są także specjalne preparaty skierowane na konkretną dolegliwość, na przykład zespół jelita drażliwego. Prebiotyki to składniki, które nie ulegają trawieniu, lecz stymulują rozwój bakterii probiotycznych. Często występują w preparatach łączonych, znanych jako synbiotyki, które zawierają zarówno prebiotyki, jak i szczepy bakterii probiotycznych. Wśród dostępnych w postaci leków lub suplementów drobnoustrojów probiotycznych wymienić można m.in. Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium longum, Lactobacillus casei, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Lactococcus lactis, Streptococcus salivarius M18, Streptococcus thermophilus. Niektóre preparaty zawierają również wybrane rodzaje grzybów, takie jak Saccharomyces boulardii czy Saccharomyces cerevisiae.
