W ostatnich latach obserwujemy znaczący wzrost świadomości na temat roli mikroflory jelitowej. Jest ona istotna w kwestii zdrowia człowieka. Wiele prac naukowych wykazało korelację mikroflory jelitowe z występowaniem dysbiozy jelitowej w różnych schorzeniach. Mikroflora jelitowa odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia organizmu. Już od najmłodszych lat odpowiednie ukształtowanie składu mikroflory jelitowej stanowi istotny czynnik wpływający na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Jelita nie tylko wspomagają prawidłowe działanie układu trawiennego, ale także chronią przed infekcjami, regulują metabolizm oraz mają istotny wpływ na odporność organizmu. Zdrowe jelita, to zdrowe i długie życie. Czytaj więcej, aby dowiedzieć się, jak zadbać o swoje jelita.

Czym jest mikroflora jelitowa?

Mikroflora jelitowa to złożony ekosystem, który obejmuje różnorodne mikroorganizmy. Takie jak grzyby, wirusy i bakterie. Mimo, że mówimy o mikroflorze jelitowej, to tak naprawdę dotyczy ona całego przewodu pokarmowego. Warunki środowiskowe w przewodzie pokarmowym ulegają ciągłym zmianom. Skutkiem tego są zmiany składu i liczebności mikroorganizmów w różnych jego częściach. Mikroflora jest najbardziej zróżnicowana i obfita w jelicie grubym. Natomiast w żołądku występuje najmniejsza różnorodność i liczba mikroorganizmów.

Skład mikroflory jelitowej jest indywidualny i unikalny dla każdej osoby. Zdrowe jelita cechują się bogatą mikroflorą. Szacuje się, że masa mikroorganizmów zamieszkujących błony śluzowe przewodu pokarmowego wynosi łącznie od 1,5 do 2 kilogramów, a należą one do czterech głównych typów: Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria i Actinobacteria. Liczba komórek tych organizmów oszacowana jest na 100 bilionów, co oznacza, że jest ich 10 razy więcej niż komórek w ciele człowieka. Poszczególne fragmenty układu pokarmowego, ze względu na różnice warunków panujących w nich oraz ich różnorodne funkcje, charakteryzują się odmiennym składem i ilością grzybów, bakterii oraz archeonów.

Czym jest dysbioza?

Dysbioza jelitowa to zaburzenie, które polega na zmianach zarówno jakościowych, jak i ilościowych w składzie mikroorganizmów, które zamieszkują jelita. Takie nieprawidłowości często występują u osób dotkniętych różnymi chorobami. Zaliczamy do nich choroby cywilizacyjne np. cukrzyca typu 2, otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroby alergiczne, choroby autoimmunologiczne oraz zaburzenia psychiczne i neurorozwojowe. Nieleczona i długotrwała dysbioza jelitowa może prowadzić do przewlekłych schorzeń jelitowych. Takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna, a także innych dolegliwości jelitowych, jak na przykład biegunki i zaparcia. Dysbioza jelitowa jest również związana z nawracającymi infekcjami dróg oddechowych i układu moczowo-płciowego, co częściowo wynika z roli jelit w utrzymaniu ochronnej bariery śluzówkowej. Bakterie jelitowe pełnią kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej struktury bariery jelitowej. Gdy ilość bakterii, które wspierają i odżywiają nabłonek jelita, jest niewystarczająca, może dojść do uszkodzenia bariery jelitowej. To z kolei prowadzi do wystąpienia tzw. zespołu jelita przesiąkliwego, potocznie nazywanego „nieszczelnym jelitem”.

Czym jest eubioza?

Gdy mamy zdrowe jelita i działają w sposób prawidłowy, utrzymuje się w nich równowaga nazywana eubiozą. Pod pojęciem eubiozy rozumiemy przewagę pożądanych bakterii, które są istotne dla prawidłowego funkcjonowania procesów trawiennych, wchłaniania substancji odżywczych oraz dla metabolizmu i odporności całego organizmu. Istotne jest również znaczenie mikrobioty jelitowej, której rola zależy od aktywności poszczególnych typów bakterii i ich metabolizmu.

Czynniki, które powodują zaburzenia eubiozy:

• niewłaściwa, uboga w błonnik dieta,
• stosowanie antybiotyków,
• przyjmowanie leków, takich jak inhibitory pompy protonowej i niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• silne stresy,
• spożywanie alkoholu,
• ekspozycja na zanieczyszczone środowisko oraz spożywanie skażonej żywności.

Funkcje mikroflory jelitowej

1. Mikrobiota jelitowa pełni nie tylko funkcje związane z trawieniem i wchłanianiem pokarmu. Bakterie, które zamieszkują jelita, odgrywają wiele istotnych ról w organizmie. Prawidłowa mikrobioty, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, wspiera homeostazę organizmu, wpływając korzystnie na odporność, metabolizm i syntezę wielu substancji chemicznych.
2. Znaczenie mikrobioty jelitowej zależy od funkcji poszczególnych grup bakterii oraz ich metabolizmu, które często współdziałają. Ma zdolność do rozkładu wielu substancji, w tym skrobi, oligosacharydów, mucyn, związków azotowych i lipidów. Dodatkowo, pomaga w przetwarzaniu składników żółci, leków oraz potencjalnych substancji rakotwórczych.
3. Bakterie jelitowe również biorą udział w produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) poprzez fermentację węglowodanów. 
4. Niektóre bakterie działają ochronnie, zapobiegając rozwojowi patogennych mikroorganizmów, pobudzając również wytwarzanie przeciwciał i substancji antybakteryjnych. Ponadto, bakterie jelitowe pomagają w trawieniu, syntezie witamin z grupy B i witaminy K oraz wchłanianiu soli mineralnych.
5. Inną ważną funkcją mikrobioty jest stymulacja układu odpornościowego związanej z jelitami tkanki limfatycznej.

Jak utrzymać zdrowe jelita?

Skład mikrobioty jelitowej może ulegać zmianom w różnych okresach życia. Zmiany te mogą być wynikiem naszych nawyków żywieniowych, stosowania antybiotyków lub długotrwałego narażenia na stres. Mikroorganizmy zamieszkujące nasz przewód pokarmowy mogą odgrywać istotną rolę w dostarczaniu organizmowi niezbędnych składników odżywczych i witamin.

Badanie mikrobioty jelitowej umożliwia identyfikację potencjalnych przyczyn zaburzeń w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Wskazówki terapeutyczne dołączone do wyników badania pozwalają na skuteczne łagodzenie objawów związanych z układem pokarmowym, takich jak biegunki, wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha i inne symptomy zespołu jelita nadwrażliwego. Warto stosować zalecane probiotyki i inne suplementy. Głównym celem terapii wspomagającej zdrowe jelita jest wzmacnianie bariery jelitowej, redukcja stanu zapalnego oraz poprawa ogólnego stanu zdrowia.

Zdrowe jelita, a odżywienie

Wspólną cechą diet, które mają korzystny wpływ na skład i różnorodność mikrobioty, jest wysoka zawartość błonnika pokarmowego. Szczególnie korzystnym składnikiem jest błonnik rozpuszczalny. Możesz go znaleźć przede wszystkim w warzywach, owocach, jak również w owiesie, jęczmieniu i niektórych nasionach. Błonnik ten ulega fermentacji w jelitach. Prowadzi to do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Natomiast błonnik nierozpuszczalny, dostępny głównie w pełnoziarnistych produktach zbożowych, pomaga zwiększyć masę stolca i reguluje perystaltykę jelit, choć sam nie ulega fermentacji.

Błonnik pokarmowy wpływa na częstotliwości wypróżnień. Oprócz tego wpływa również na poprawę składu mikrobioty jelitowej. Prawidłowe żywienie prowadzi do obniżenia stężenia markerów prozapalnych w surowicy, co może być efektem poprawy funkcji bariery jelitowej.