Dieta FODMAP to plan żywieniowy oparty na ograniczeniu spożycia sacharydów, które są skłonne do fermentacji w przewodzie pokarmowym. Głównie chodzi o oligo-, di- i monosacharydy, a także poliole, które zawierają niewielkie ilości węglowodanów, w szczególności cukrów prostych. Dieta ta jest zalecana przede wszystkim dla osób cierpiących na zespół jelita drażliwego, skrótowo nazywany IBS (z ang. irritable bowel syndrome).

Na czym polega dieta FODMAP?

Dieta Low FODMAP jest stosowana w celu złagodzenia objawów zespołu jelita drażliwego. Jej główną zasadą jest ograniczenie spożycia produktów zawierających wysoką ilość FODMAP, czyli pewnych rodzajów węglowodanów. Dieta nie jest przeznaczona do stosowania na stałe, a raczej jako tymczasowa strategia żywieniowa. Zazwyczaj pacjenci stosują ją przez kilka tygodni. Następnie stopniowo wprowadza się z powrotem różne pokarmy do diety, z wyjątkiem tych, które mogą nasilać objawy. Głównym celem diety Low FODMAP jest zrozumienie, które pokarmy i substancje z grupy FODMAP są tolerowane przez jelita, a które mogą wywoływać objawy IBS. Dzięki tej wiedzy można opracować bardziej zrównoważony plan żywieniowy, który nie jest tak restrykcyjny jak dieta Low FODMAP, ale nadal pomaga w kontrolowaniu dolegliwości.

Jak stosować dietę low FODMAP?

Zgodnie z wytycznymi ekspertów, dieta LOW FODMAP składa się z trzech głównych etapów:

Faza eliminacyjna: W tym pierwszym etapie, który trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, eliminujemy całkowicie wszystkie produkty oznaczone jako HIGH FODMAP. Celem jest wykluczenie z diety pokarmów zawierających te składniki w dużych ilościach.

Faza reintrodukcji: W kolejnym etapie stopniowo wprowadzamy produkty, które wcześniej były wyeliminowane, jednocześnie dokładnie monitorujemy tolerancję. Ten etap ma na celu określenie, które produkty można spożywać bez problemów, a przy których musisz zachować ostrożność. Jest to również okres, podczas którego ustalamy dopuszczalne ilości produktów o wyższej zawartości FODMAP. Faza reintrodukcji uważana jest często za najbardziej wymagającą część diety LOW FODMAP.

Faza stabilizacji: Trzeci etap jest kontynuowany przez resztę życia. Na tym etapie pacjenci dobrze wiedzą, które produkty są dozwolone, a które lepiej omijać. Oprócz tego na tym etapie pacjenci wykazują umiejętność zastępowania wyeliminowanych produktów, aby uniknąć potencjalnych niedoborów pokarmowych. Jest to okres, w którym utrzymuje się dobrze zbilansowaną dietę, dostosowaną do indywidualnych potrzeb i preferencji żywieniowych.

Dla kogo dieta FODMAP?

Dieta FODMAP jest planem żywieniowym, który polega na ograniczeniu spożycia węglowodanów, które łatwo ulegają fermentacji i słabo są wchłaniane przez organizm. Jak już wspomniano wyżej, jest zalecana osobom, które cierpią na zespół jelita drażliwego. Okazuje się, że pewne rodzaje węglowodanów, takie jak fruktoza, laktoza, fruktany i alkohole polihydroksylowe, nasilają dolegliwości u osób z nadwrażliwością jelit i zaburzeniami motoryki.

Produkty bogate w FODMAP przechodzą przez jelito w niezmienionej postaci, a ze względu na swoje właściwości osmotyczne powodują nagromadzenie płynów. To z kolei przyspiesza perystaltykę jelit. W rezultacie dochodzi do fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym, co prowadzi do produkcji gazów, głównie wodoru i dwutlenku węgla. Produkty tej fermentacji wywołują dyskomfort w przewodzie pokarmowym, objawiający się bólami brzucha, wzdęciami, biegunkami, zaparciami i zgagą.

Wpływ diety FODMAP na organizm

U większości osób produkty bogate w FODMAP nie wywołują żadnych dolegliwości. Niemniej jednak, jeśli masz problemy z układem pokarmowym, takie jak zespół jelita drażliwego (IBS) lub choroby zapalne jelit (takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniewskiego Crohna), te produkty mogą nasilać Twoje objawy. Spożycie posiłku zawierającego dużo składników FODMAP może spowodować nagromadzenie płynów w jelitach, co w efekcie może prowadzić do:

• wzdęć i gazów,
• uczucia dyskomfortu,
• uczucia przelewania,
• bólu brzucha,
• problemów z wypróżnianiem, takich jak zaparcia lub biegunka.

Dieta o niskiej zawartości FODMAP pomaga łagodzić objawy choroby u około 75 procent pacjentów i poprawia funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Specjaliści zalecają ją jako tymczasowe podejście niefarmakologiczne u pacjentów cierpiących na zespół jelita drażliwego.

Dieta FODMAP – co jeść?

Produkty zalecane w diecie LOW FODMAP obejmują:

• owoce takie jak banany, jagody, cytryny, mandarynki, pomarańcze, grejpfruty, kiwi, maliny, winogrona,
• mleko bez laktozy i roślinne mleka,
• niektóre sery, takie jak camembert i brie,
• warzywa, w tym marchew, seler, papryka o wydłużonych strąkach, bakłażan, szczypiorek (bez cebuli), pietruszka, dynia,
• produkty zbożowe, takie jak pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa,
• orzechy, takie jak orzechy włoskie, migdały, ziemne, orzechy pekan, piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, słonecznika.

Produkty, które są przeciwwskazane w diecie LOW FODMAP, to:

• owoce, takie jak jabłka, brzoskwinie, mango, suszone owoce, morele, wiśnie, liczi, śliwki, gruszki, nektarynki, soki owocowe,
• mleko krowie, owcze i kozie,
• lody,
• niektóre sery, takie jak ricotta,
• warzywa, takie jak szparagi, kabaczek, czosnek, brokuły, cebula, groszek, czerwona fasola, ciecierzyca,
• substancje słodzące, w tym maltitol, ksylitol, mannitol, izomalt, syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy,
• produkty z zawartością pszenicy, takie jak pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny.